زنگ خطر تنش آبی در جهان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ به تازگی «مؤسسه منابع جهانی» هشدار داد، ۲۵ کشور که یک چهارم جمعیت جهان را در خود جای داده اند، به دلیل تنش منابع آبی در معرض خطر کمبود آب قرار دارند.

طبق این گزارش، حدود 4 میلیارد نفر در ۲۵ کشور جهان برای دست کم یک ماه با سطوح بالای تنش آبی زندگی می‌کنند که خطرات قریب‌الوقوعی برای معیشت انسان ها، سلامت، محصولات کشاورزی، دام و امنیت انرژی به همراه دارد.

با توجه به اینکه انتظار می‌رود تقاضای جهانی آب تا سال ۲۰۵۰ میلادی میان ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یابد، مؤسسه منابع جهانی تخمین می‌زند درصد جمعیتی که با تنش آبی مواجه هستند به ۱۰۰ درصد افزایش خواهد یافت

این گزارش می افزاید، به دلیل فقدان مدیریت مؤثر آب، رشد جمعیت، فعالیت‌های اقتصادی و تغییرات آب و هوایی عواملی هستند که تنش آبی را تشدید می‌کنند. مناطقی که بیشتر تحت تأثیر تنش آبی قرار گرفته‌اند، غرب آسیا و شمال آفریقا هستند که ۸۳ درصد از جمعیت آن با تنش شدید آبی مواجه هستند. در جنوب آسیا این درصد به ۷۴ درصد کاهش می‌یابد.

این وضعیت بسیاری از دولت‌ها را به این فکر واداشت برای مقابله با خشکسالی‌های کوتاه مدت و کمبود قریب الوقوع آب، اقداماتی مانند قطع منظم آب را در دستور کار قرار دهند. در حال حاضر سالانه ۲۵ کشور جهان ازجمله کشورهای غرب آسیا تنش شدید آبی را تجربه می‌کنند.

با توجه به اینکه انتظار می‌رود تقاضای جهانی آب تا سال ۲۰۵۰ میلادی میان ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یابد، مؤسسه منابع جهانی تخمین می‌زند درصد جمعیتی که با تنش آبی مواجه هستند به ۱۰۰ درصد افزایش خواهد یافت. سایر کشورهایی که در این گزارش بیان شده و با تنش آبی مواجه خواهند شد عبارتند از، امارات، یمن، عراق، تونس، مصر، عربستان، لیبی، اردن و سوریه.

ثبات سیاسی

این تأثیر به مصرف‌کنندگان و صنایع وابسته به آب محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند ثبات سیاسی را در مناطق مختلف جهان تهدید کند؛ به عنوان نمونه اعتراضات به سوء مدیریت منابع آب در برخی کشورهای غرب آسیا و آفریقا افزایش می یابد.

طبق گزارش کمیسیون جهانی سازگاری، شکست در مدیریت آب می‌تواند به زیان هفت تا ۱۲ درصدی تولید ناخالص داخلی در هند، چین و آسیای مرکزی و ۶ درصدی در بیشتر کشورهای آفریقایی تا سال ۲۰۵۰ میلادی منجر شود.

با وجود این، بزرگترین چالش جهان تأمین منابع آب جمعیتی نزدیک به ۱۰ میلیارد نفر تا سال ۲۰۵۰ میلادی و مواجهه با افزایش تنش آبی، تبعات تغییرات آب و هوایی، خشکسالی و سیل خواهد بود.

مؤسسه منابع جهانی در گزارش خود اتخاذ سیاست‌های بهتر مدیریت آب را به وسیله تکنیک‌هایی مانند حذف علف‌های هرزه، نمک زدایی، تصفیه و بازیافت پساب، اجرای روش‌های آبیاری کارآمد و روی آوردن به محصولات کم مصرف آب توصیه می‌کند. درواقع مدیریت مؤثر آب می‌تواند به دستیابی به رفاه حتی در مواجهه با کمبود آب در کشورهایی مانند سنگاپور کمک کند.

عوامل کمبود آب

کمبود آب جهانی تحت تأثیر چندین عامل کلیدی و مهم ترین آنها تغییر اقلیم است که افزایش دما به افزایش تبخیر و کاهش بارندگی منجر می شود. این موضوع همچنین باعث تخلیه منابع آبی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود و چالش تأمین آب مورد نیاز جوامع و اکوسیستم‌ها را تشدید می‌کند.

مدیریت مؤثر آب می‌تواند به دستیابی به رفاه حتی در مواجهه با کمبود آب در کشورهایی مانند سنگاپور کمک کند

جمعیت رو به رشد جهان که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی به ۹.۷ میلیارد نفر برسد، با فشار بر منابع آب به وسیله افزایش تقاضا برای دریافت خدمات آب آشامیدنی، بهداشت، کشاورزی و صنعت، وضعیت را بدتر می‌کند. آلودگی آب یکی دیگر از عوامل مهمی است که تهدیدی جدی در بسیاری از مناطق به شمار می‌رود.

ناکارآمدی در استفاده از آب مشکل را پیچیده می‌کند، زیرا لوله‌های نشتی، روش‌های قدیمی آبیاری و شیوه‌های کشاورزی و صنعتی باعث هدر رفتن منابع گرانبها می‌شود. علاوه بر این، زیرساخت‌های ناکافی در بخش‌های خاصی از جهان مانع از جمع‌آوری، ذخیره و توزیع مؤثر آب و باعث کاهش کیفیت آب می‌شود.

با توجه به چالش‌های متعدد، پرداختن به موضوع کمبود آب در جهان نیازمند رویکردی جامع است که شامل کاهش تغییرات آب و هوا، شیوه‌های پایدار، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی نسبت به هدر ندادن آب است.

چندین عامل دیگر نیز می‌تواند به طور قابل توجه در مشکل کم آبی نقش داشته باشد. جنگ و درگیری باعث می شود منابع آب و زیرساخت‌ها مختل و دسترسی به آب برای مناطق آسیب دیده پیچیده شود. بلایای طبیعی ازجمله سیل، خشکسالی و زمین لرزه نیز می‌تواند صدمات قابل توجهی به منابع و زیرساخت‌های آب وارد کند.

توزیع ناعادلانه منابع آب این مشکل را در بخش‌های مختلف جهان تشدید می‌کند، جایی که برخی از جمعیت‌ها دارای منابع آبی فراوان و برخی دیگر با کمبود مواجه هستند. پرداختن به دلایل متعدد کمبود آب نیازمند رویکردی جامع است که شامل حل تعارض، آمادگی در برابر بلایا و راهبرد‌هایی برای تخصیص عادلانه منابع می شود.

ظلم در توزیع آب میان فلسطینیان

در بیشتر نقاط جهان ظلم در توزیع منابع آبی مشاهده می‌شود که نمونه بارز آن در سرزمین‌های اشغالی است. طبق گزارش سازمان ملل متحد، دسترسی به آب و توزیع عادلانه آن از زمان تسلط صهیونیست ها بر کرانه باختری در سال ۱۹۶۷ میلادی نگرانی عمده فلسطینیان بوده است.

فلسطینیان ساکن کرانه باختری جمعیت در حال رشدی دارند و نیاز به تأمین آب احساس می شود؛ اما از زمان غصب سرزمینشان دسترسی به آب و توزیع عادلانه آن به چالشی بزرگ تبدیل شده است. جمعیت فلسطین اشغالی اکنون ۵.۲ میلیون نفر تخمین زده می‌شود که طبق پیش‌بینی تا سال ۲۰۳۰ میلادی به ۷.۲ میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

رودخانه اردن که بخش عمده‌ای از آب‌های سطحی موجود در سرزمین‌های اشغالی را تأمین می‌کند، برای فلسطینیان غیرقابل دسترس است. رژیم صهیونیستی در کرانه باختری قوانین نظامی شدیدی اعمال می کند و شاهد تبعیض نژادی هستیم. فلسطینیان عمدتاً از دسترسی به شهرک‌ها منع می‌شوند که ناگزیر دسترسی به آب را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 سال گذشته در مجموع ۲۳۴ کارشناس از حدود ۶۶ کشور عضو گروه‌های زیرمجموعه سازمان ملل متحد اعلام کردند، بی‌تردید نفوذ انسان به عمق فضا و اقیانوس ها، زمین را گرم کرده که یکی از تبعات آن کمبود آب در مناطق مختلف جهان است. این مشکل می تواند پیامدهای سنگین سیاسی و اقتصادی زیادی به دنبال داشته باشد.